بررسی و تحلیل و نقد چاپ دیوان فیضی فیّاضی

فیضی فیّاضی یکی از عالمان و نویسندگان و شاعران توانای سدة دهم و به‌یقین از استادان زبان و ادب فارسی در شبه‌قارّة هند و از پیشگامان سبک هندی است. در سال 1967، ادارة تحقیقات پاکستان، دیوان این شاعر توانا را از روی چند چاپ سنگی ناقص، چاپ حروفی کرد و انتشارات فروغی همین چاپ را در سال 1362 با دست‌کاری‌هایی ناروا در ایران به‌صورت افست در اختیار همگان قرار داد. بررسی و نقد این دو چاپ، موضوع این مقاله است. پرسش اصلی این پژوهش این است که این چاپ‌ها تا چه اندازه ارزش و اعتبار علمی دارند و چه‌قدر توانسته‌اند سخن سراینده را چنان‌که بوده است در دسترس دیگران قرار دهند. در پاسخ به این پرسش‌ها، با بهره‌گیری از روش‌های تصحیح علمی متون، متن چاپی دیوان فیضی با دست‌نویس‌های ناب و معتبر دیوان او مطابقت و مقایسه شد و آشکار شد که در متن چاپی پاکستان، به سبب غلط‌خوانی‌ها یا کم‌دقتی‌های مصحح، انواع تصحیفات و تحریفات به‌طور گسترده راه یافته است. شمار این تصحیفات و تحریفات در چاپ ایران نیز به سبب دست‌کاری‌های نابه‌جا و نسنجیده، بسیار بیشتر شده است؛ این عوامل باعث شده است تا شعر فیضی از درستی و روانی، بسیار دور شود. نتیجة این پژوهش نشان‌دهندة ضرورت و نیاز تصحیحی تازه به‌صورت علمی انتقادی از دیوان این شاعر بزرگ و تواناست.